Beestige vijand gespot! Een populatie kevertjes met een grote honger

Heuglijk nieuws: we kunnen vooruitgang melden in de zoektocht naar beestige vijanden! De voorbije weken ging in het natuurgebied Tommelen, nabij Hasselt, de eerste fase van het onderzoek rond de relatie tussen een klein snuitkevertje, de Azolla snuitkever (Stenopelmus rufinasus), en de invasieve exotische waterplant de grote kroosvaren (Azolla filiculoides) van start. De grote kroosvaren is tot nog toe de enige invasieve exotische waterplant waarvan een reeds in België voorkomende natuurlijke vijand geïdentificeerd is.

Gianmarco, Michael and Iris in the field

De Azolla snuitkever is van oorsprong een uitheemse soort die pas sinds circa 1930 in België voorkomt. Waarschijnlijk is deze kever hier via de aquariumhandel vanuit Noord-Amerika terechtgekomen, tezamen met de grote kroosvaren. Uit eerdere studies blijkt dat niet zozeer de snuitkevers zelf maar wel hun larven een enorme vraatzucht hebben. Een larve richt dan wel niet zo heel veel schade aan, maar een populatie van enkele honderden individuen is daarentegen in staat om in luttele weken tijd een hele poel Azolla leeg te vreten. En dat is een positieve zaak, aangezien de grote kroosvaren een plant is die zoals vele andere invasieve exoten een negatieve invloed heeft op onze inheemse biodiversiteit.

Zo maakt de grote kroosvaren een erg dichte mat vegetatie op het wateroppervlak aan waardoor het zonlicht niet langer de bodem kan bereiken. Hierdoor wordt de zuurstofproductie in het water door andere waterplanten erg beperkt, wat dan weer nefast is voor de lokale waterfauna en flora. De grote kroosvaren is evenwel invasief omdat hij kan profiteren van hoge nutriëntconcentraties. Dat betekent dat hij in staat is om veel nutriënten op korte tijd op te nemen en deze vervolgens kan benutten voor een snelle groei, een veelvoorkomend probleem in de Belgische waterlopen.

Het natuurgebied waarin het onderzoek plaatsvindt, is uniek vanwege de meer dan honderd poelen die gevormd werden door granaat– en bominslagen uit de Tweede Wereldoorlog. Leuk om te weten is dat deze poelen vandaag de grootste kamsalamanderpopulatie in België herbergen. Bovendien komen zowel de snuitkever als de grote kroosvaren al van nature in de poelen voor. Die aanwezigheid is een groot pluspunt, omdat het voor de onderzoekers, net zoals iedereen, verboden is om de invasieve exoot opzettelijk te introduceren in een gebied.

In de omgeving van de poelen in het natuurgebied werden in de afgelopen maand verschillende kunstmatige poelen gecreëerd. Doordat de natuurlijke poelen werden nagebootst in een container, verloopt het experiment meer gecontroleerd dan dat het in de poelen zelf uitgevoerd zou worden. De kans op verstoringen en onverklaarbare invloeden is zo kleiner, terwijl het experiment nog steeds in de buitenlucht kan plaatsvinden, met dezelfde omgevingstemperatuur of hetzelfde dag-nachtritme. In een eerste reeks kunstmatige poelen plaatsten de onderzoekers uitsluitend Azolla; in een tweede Azolla én de snuitkever; en in een derde reeks geen van beide, ter controle.

Onze wetenschappers onderzoeken de komende maanden in welke mate de grote kroosvaren door zijn natuurlijke vijand beheerst wordt en in hoeverre de poelen kunnen herstellen na toepassing van biologische controle. Ook evalueren ze hoe de gemeenschap ongewervelden ondertussen wijzigt. Ten slotte bestuderen de onderzoekers het langetermijneffect op de waterkwaliteit. Het is de eerste keer dat zo’n breed onderzoek naar de biologische controle van Azolla door de snuitkever gebeurt. In Zuid-Afrika zijn al eerder mooie resultaten geboekt. Daar is de kever reeds op grote schaal ingezet en vormt Azolla niet langer een probleem. To be continued!