Achtergrond
het verhaal achter invasieve exotische waterplanten
home
Doe mee!
nieuws
faq
Het probleem
de oplossing
test je kennis
Invasieve exotische waterplanten
Aquatische ecosystemen zijn een belangrijke bron van biodiversiteit. Helaas is deze rijkdom van de natuur, door haar grote verscheidenheid aan dieren en planten, ook erg kwetsbaar. Zo komen er in onze streken meer en meer invasieve exotische (of uitheemse) soorten voor. Dat zijn soorten die door menselijk handelen bewust of onbewust buiten hun natuurlijk verspreidingsgebied zijn geïntroduceerd. Denk aan sommige sierplanten voor vijvers of aquaria. Zulke exoten zijn dan wel erg mooi, ze veroorzaken jammer genoeg schade aan de inheemse biodiversiteit.
De invasieve exotische waterplanten vormen namelijk een dichte plantenmassa op en onder het wateroppervlak. Door een afname van het zonlicht en zuurstof in het water worden zo heel wat inheemse waterplanten en -dieren onderdrukt. Daarnaast hinderen de exoten ook de waterafvoer.
Niet alleen is het moeilijk om te controleren wat er allemaal onder het wateroppervlak gebeurt, ook zorgt water op een efficiënte maar ook ongewenste manier voor verspreiding van zaden en fragmenten, waardoor de exoten zich makkelijk verder kunnen verspreiden.
Europese regelgeving
In heel Europa zijn er momenteel 400 watergebonden planten in de handel. Op dit moment is België het vierde meest geïnvadeerde land met 26 exotische waterplanten in het wild.
De Europese Unie is zich bewust van de problematiek. In januari 2015 trad de Europese verordening betreffende invasieve, uitheemse soorten in werking. Deze Europese regelgeving moet voor een effectieve en uniforme aanpak van invasieve uitheemse soorten zorgen. Met de verordening wil de EU de negatieve impact van invasieve uitheemse soorten binnen Europa zoveel mogelijk inperken. Dat gebeurt op drie manieren:
Preventie en bewustmaking
Weten welke uitheemse soorten invasief (kunnen) zijn om zo een handels- en of eigendomsverbod op te leggen.
Snel opsporen en ingrijpen
Invasieve exoten opsporen wanneer ze toch in de natuur zijn binnengedrongen en ingrijpen om deze te verwijderen.
beheren en terugdringen
De al gevestigde invasieve exoten beheren om verdere verspreiding te voorkomen .
Unielijst
Uit de Europese verordening volgde ook een ‘Unielijst’, een aan verandering onderhevige lijst met invasieve soorten die de EU als zorgwekkend beschouwt. Soorten die zich op de Unielijst bevinden, mogen niet worden gehouden, gekweekt, vervoerd, gebruikt, of uitgewisseld. We mogen evenmin toestaan dat ze zich voortplanten. Uiteraard is het ook niet toegelaten om de soorten vrij te laten in de omgeving. De Europese regelgeving moet dus beletten dat de uitheemse soorten op de Unielijst zich nog zouden kunnen verspreiden, ook al gebeurt dat vaak onbedoeld, zoals tijdens goederenvervoer.
Momenteel telt de Unielijst 66 soorten, waarvoor België actie moet ondernemen. Daaronder vallen 13 invasieve uitheemse waterplanten. Naast de soorten die reeds in de Unielijst werden opgenomen, zijn er ook enkele andere invasieve uitheemse waterplanten aanwezig in België. Ook die exoten hebben een negatieve impact op de biodiversiteit, economie of volksgezondheid.
Bugs 2 the Rescue gaat samen met jongeren en natuurvrijwilligers op zoek naar deze invasieve uitheemse waterplanten om allerlei ecologische data te verzamelen. Zo helpen we wetenschappers met onderzoek naar biologische controle.
Biologische controle
Maar wat is dat nu precies, biologische controle? Om beter te begrijpen waarover het gaat, belichten we de problematiek rond de invasieve exotische waterplanten nog even. Woekerende invasieve waterplanten vormen een bedreiging voor de inheemse biodiversiteit omdat ze een dichte plantenmassa op en onder het wateroppervlak vormen, waardoor het zonlicht en de zuurstof in het water afneemt en zo heel wat inheemse waterplanten en -dieren weggeconcureerd worden. Buiten het negatief beïnvloeden van de inheemse soorten hebben de exoten ook een economische impact. Ze doen sluizen dichtgroeien, belemmeren de waterafvoer en kunnen ook overstromingen veroorzaken.
Mechanische bestrijding
Het huidige beheer van invasieve soorten kost de Europese Unie, invasieve diersoorten inbegrepen, jaarlijks meer dan 12 miljard euro. Dat komt omdat invasieve waterplanten vooral mechanisch of handmatig verwijderd worden. Hierbij worden rupsvoertuigen en graafmachines ingezet om bepaalde geïnvadeerde stukken uit te graven. Dat is niet alleen arbeidsintensief en duur, het leidt ook altijd tot een verstoring van de omgeving.
Mechanische bestrijding is vaak moeilijk omdat waterplanten gemakkelijk in stukken breken en ook snel teruggroeien vanuit kleine fragmenten, denk aan stukjes stengel die in de bodem achterblijven of op het water wegdrijven. Een handmatige opvolging en nazorg blijft een must. Dat maakt het bovendien ook erg arbeidsintensief.
Natuurlijke vijand
De oplossing? Biologische controle! Biologische controle wordt gedefinieerd als de actie van een ‘agent’ of natuurlijke vijand – zoals een parasiet, roofdier (predator) of ziektekiem (pathogeen) – die de densiteit of dichtheid van een ander organisme doet dalen. Het introduceren van een natuurlijke vijand zorgt ervoor dat de densiteit van de uitheemse plant vermindert. Zo ontstaat er een nieuw evenwicht waarbij de invasieve plant minder competitief wordt en de inheemse vegetatie zich kan herstellen.
Biologische controle is dus een duurzame, economische, milieuvriendelijke en veilige oplossing om invasieve planten te beheren. Buiten Europa wordt biologische controle trouwens al meer dan 100 jaar toegepast. Ongeveer 1500 introducties hebben intussen plaatsgevonden. Europa hinkt op dat vlak achterop in vergelijking met andere landen en regio’s als Australië, Nieuw-Zeeland, Noord-Amerika en Zuid-Afrika, waar biologische controle succesvol blijkt te zijn. Hieronder nog eens alle voordelen van biologische controle op een rij.
Duurzaam
Zodra het proces van biologische controle in gang is gezet, onderhoudt het zichzelf.
Economisch
Goedkoop in vergelijking met chemische en mechanische methoden.
Milieuvriendelijk
De bedekkingsgraad van inheemse soorten neemt toe, niet-doelsoorten blijven onaangetast en er zijn geen chemische middelen meer nodig.
Veilig
Het heeft enkel invloed op de doelsoort en er is geen blootstelling van chemische producten aan de gebruiker en omgeving.
Grootschalig
De natuurlijke vijand zal de doelsoort zonder tussenkomt in zijn eigen gebied kunnen vinden.
Met Bugs 2 the Rescue gaan
we op zoek naar…
Hieronder zie je naar welke 20 invasieve exotische waterplanten we op zoek gaan. De soorten die zijn opgenomen in de ‘Unielijst‘, maar (nog) niet waargenomen werden in België, worden aangeduid met ‘EU’. Soorten die zijn opgenomen in de ‘Unielijst’ en wél reeds waargenomen werden in België, worden aangeduid met ‘EU/BE’. Daarnaast zijn er ook enkele invasieve exotische waterplanten in België die niet op de ‘Unielijst’ staan. Deze worden aangeduid met ‘BE’.
exotische waterplanten
Klik op een plantensoort om de informatiefiche te bekijken.
1. alligator-kruid
Althernanthera
phyloxeroides
2. grote waternavel
Hydrocotyle
ranunculoides
3. moeras-aronskelk
Lysichiton
americanus
4. parel-vederkruid
Myriophyllum
aquaticum
5. ongelijk-bladig vederkruid
Myriophyllum
heterophyllum
6. smalle waterpest
Elodea
nuttallii
7. verspreid-bladige waterpest
Lagarosiphon
major
8. water-hyacint
Eichhornia
crassipes
9. waterteunis bloem
Ludwigia
spp
10. water-waaier
Cabomba
caroliniana
11. smalle theeplant
Gymnocoronis
spilanthoides
12. grote vlotvaren
Salvinia
molesta
13. egeria
Egeria
densa
14. hydrilla
Hydrilla
verticillata
15. water-crassula
Crassula
helmsii
16. grote kroosvaren
Azolla
filiculoides
17. brede waterpest
Elodea
canadensis
18. dwerg-kroos
Lemna
minuta
19. kaapse waterlelie
Aponogeton
distachyos
20. watersla
Pistia
stratiotes
Test je kennis!
De wetenschappers van Bugs 2 the Rescue willen peilen naar de kennis van burgers over biologische controle en invasieve exotische waterplanten. Help jij hen mee door hun vragenlijst in te vullen? Expert of leek, alle inbreng is welkom!